Mijn reis naar Auschwitz

Iedereen heeft wel iets van een bucketlist; een lijst met things to do before you die. Ik dus ook. Een bezoek aan het concentratie-en vernietigingskamp Auschwitz stond al jaren op een prominente plaats in mijn top 10. Een deprimerende plek, misschien wel de meest huiveringwekkende bewaard gebleven plek op aarde. Niet bepaald een bezienswaardigheid om voor je plezier naar toe te gaan. En toch moest en zou ik voor mijn gevoel naar Auschwitz. Om getuige te zijn van mijn eigen geschiedenislessen. En om dit ook aan mijn kinderen door te kunnen geven. Naast het feit dat ik uitermate geïnteresseerd ben in de psyche van de mens heeft de tweede Wereldoorlog mij altijd al gefascineerd. Als kind kon ik mij uren verliezen in de uitgebreide naslagwerken die nog steeds bij mijn ouders in de kast staan. In eerste instantie vanwege de mondiale strijd die werd gevoerd door dappere soldaten. Soldaten die huis en haard verlieten en vaak in verre oorden vochten voor volk en vaderland. The good guys against the bad guys; net zoals in stripboeken of in films. Later realiseerde ik mij dat de bad guys wel heel erg bad waren en streden voor een in-en-in verrotte ideologie.

Op schoot bij mijn vader

Op schoot bij mijn vader vertelde hij uitgebreid over de vreselijke voorvallen die plaatsvonden en over de baas van het gespuis; Adolf Hitler. Ik weet nog goed dat de rillingen over mijn lijf liepen bij het uitspreken van die naam en toen wist ik nog maar fractie van zijn misstanden. De jaren daarna heb ik talrijke documentaires gezien over die tijd. De één nog schokkender dan de ander. Ik kon niet geloven dat ooit fatsoenlijke mensen in staat waren om te veranderen in nietsontziende beesten. Eén plek stond voor mij symbool voor het Nazi-regime; het grootste en meest gevreesde vernietigingskamp Auschwitz waar uiteindelijk 1.1 miljoen mensen de dood vonden. De behoefte groeide om daar ooit nog eens naar toe te gaan, om met mijn eigen ogen te zien wat daar heeft plaatsgevonden.

Haar naam is Sarah

Deze zomervakantie vielen alle puzzelstukjes ineen. Mijn scheiding heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Ik ben de afgelopen maanden meer tot rust gekomen waardoor tijd ontstaat voor bezinning. In Spanje heb ik het boek ‘Haar naam is Sarah’ gelezen. Puur toevallig omdat ik mijn eigen zorgvuldig geselecteerde boeken was vergeten mee te nemen. Een buurvrouw op de camping kwam er mee op de proppen. Het verhaal maakte grote indruk op mij. Ergens middenin de nacht op de veranda nam ik het besluit…..ik ga deze zomer nog in mijn eentje een lang weekend naar Auschwitz. Direct na mijn terugkomst in Nederland heb ik de koe bij de bekende horens gevat en een ticket en hotel geboekt via Cheaptickets.nl en Booking.com. Ik vloog vanaf Eindhoven met de Poolse maatschappij Wizz air. Let wel even op dat je naar het juiste vliegveld vliegt. Ik was zo stom om te vliegen op Katowice Airoport in plaats van Balice Airport. Katowice Airport ligt 115 km van Krakow terwijl Balice Airport 16 km van het centrum ligt. Er rijdt nu wel een taxichauffeur rond met een big smile op zijn mond.

Krakau; voor de juiste balans

Het is natuurlijk volstrekt misplaatst om van een gelukkige omstandigheid te spreken maar het is wel een feit dat Auschwitz prima is te combineren met Krakau of liever gezegd Krakow dat 75 km oostwaarts ligt.Vooral ook om de juiste balans te vinden. Krakau is de duitse benaming van de stad die in vrijwel alle reisgidsen wordt aangeduid als betoverend mooi en vergelijkbaar is met een stad als Praag.

De Polen spreken liever over het Florence van Polen en daar is niets teveel over gezegd. Het oude centrum van Krakau is werkelijk betoverend. Het had overigens niet veel gescheeld of de Duitsers hadden Krakau destijds volledig platgebombardeerd net zoals vrijwel alle andere Poolse steden; de hand van God voorkwam echter rampspoed. Ik had mijn hotel (hotel Royal) op de gok uitgekozen en had achteraf gezien geen betere plek kunnen uitkiezen. Hotel Royal (gesitueerd in een prachtig groot en statig pand) ligt recht tegenover de grootste trekpleister van Krakau en misschien wel van heel Polen; Wawel castle. De eeuwenoude residentie van (koninklijke) heersers over vervlogen tijden. Je bent minstens een dag kwijt om alles te zien. Dat is ook de reden dat er losse tickets te verkrijgen zijn zodat jezelf kan bepalen welke delen van het kasteel je wilt bezoeken. Vanuit hotel Royal loop je zo het oude stadscentrum binnen met als centrale ontmoetingsplek het Rynek Główny; het grootste en mooiste plein dat ik ooit gezien heb. Ingeklemd tussen het oude stadscentrum en de rivier de Wisla ligt de Joodse wijk Kazimierz,dat evenals het oude stadscentrum op de Unesco werelderfgoedlijst staat. Tientallen terrasjes verleiden je tot kalmte. Ik kan Krakau iedereen aanraden!

De bevrijding van Auschwitz

Ik ben bewust niet op zaterdag, de dag na mijn aankomst, vertrokken naar Auschwitz aangezien ik geen idee had op welke wijze ik zou gaan reageren op alle indrukken. Zondag leek mij wat dat betreft de beste optie. Via de hotelreceptie had ik een ticket gekocht (€ 32,50) voor een groepsreis.  In de zomer kan je het best, vanwege de grote kans op hoge temperaturen, voor de optie kiezen om in de ochtend Auschwitz te bezoeken. Vanuit Krakau is het ruim een uur reizen en de totale rondleiding in Auschwitz neemt al snel 3.5 uur in beslag. In de minibus naar Auschwitz, die mij voor het hotel oppikte, werd een documentaire getoond van een Russische officier die filmopnamen had gemaakt van de bevrijding van Auschwitz in januari 1945. De vertoonde beelden lieten niets te wensen over. De geharde Russische soldaten waren geschokt door alle vreselijke toestanden die ze daar aantroffen. Uiteindelijk hebben ze 7000 mensen kunnen bevrijden waarvan er later door ernstige verzwakking nog velen stierven.

Auschwitz 2 (Birkenau); moordfabriek

In de hoogtijdagen van Auschwitz in 1944 zaten er 100.000 mensen gevangen. Het leeuwendeel in Auschwitz 2 (Birkenau). 6000 mensen werden per dag naar 1 van de 4  gaskamers geleid vaak nog op de dag van aankomst en dat te bedenken dat de reis naar Auschwitz toe in overvolle goederenwagons al een ware overlevingstocht was. Eenmaal op het stationsplatform bepaalden doktoren bij aankomst in luttele seconden of je geschikt was om te werken of niet. Baby’s, jonge kinderen, zwangere vrouwen, ouderen en verzwakte mannen en vrouwen waren in ieder geval de klos. Hun lot was van te voren al bepaald; de directe dood. Als je ‘geluk’ had mocht je nog even blijven leven. Mensen die te werk werden gesteld in het kamp of in één van de vele fabrieken in de omgeving van Auschwitz werden zo afgebeuld dat ze het gemiddeld niet langer dan 3 maanden volhielden. De Duitsers waren bovendien een meester in het uithongeren van gevangenen. Onmenselijk hard werken in combinatie met een rantsoen van ruim 1000 calorieën houdt niemand lang vol. In de vele grotendeels houten barakken in Birkenau waren de leefomstandigheden vreselijk. In één houten barak, dat oorspronkelijk was bedoeld voor 52 paarden, leefden ruim 400 mensen opeengepakt. De sanitaire voorzieningen waren zo slecht dat vrijwel iedereen leed aan diarree, tyfus en andere andere levensbedreigende kwalen. Saillant detail; Allianz Verzekeringen eiste destijds dat er waterreservoirs werden gebouwd in het kamp om eventuele branden snel te kunnen blussen; zonder waterreservoirs geen verzekering. En zo verdienden vele gerenommeerde bedrijven, waarvan de meesten nu nog steeds bestaan, een aardig centje aan het georganiseerde leed.

Auschwitz 1

In zekere zin waren de omstandigheden in Auschwitz 1 beter omdat gevangen daar in ieder geval nog leefden in stenen gebouwen (blokken). Het klinkt misschien gek maar van buiten ogen de gebouwen best lieflijk. Eenmaal in de gebouwen werd goed duidelijk wat er allemaal plaats had gevonden; zeer indrukwekkend en aangrijpend allemaal. In tegenstelling tot Auschwitz 1, is Auschwitz 2 helemaal van de grond af aan opgebouwd door gevangenen. Auschwitz 1 was oorspronkelijk een Poolse militaire basis en qua omvang bijna 40x kleiner dan Birkenau. Auschwitz 1 was de  plek waar de meest vreselijke medische experimenten plaatsvonden onder leiding van de kampdokter Joseph Mengele. Auschwitz 1 was ook de plek waar voor het eerst geëxperimenteerd werd met het uiterst effectieve Zyklon B.  In eerste instantie vonden vergassingen plaats met uitlaatgassen van motoren maar dat werkte niet snel genoeg. Bovendien was de brandstof schaars en hard nodig aan het front. Haast alles wat ik  zag en hoorde van onze gids greep me naar de keel. Er viel niets positiefs te vertellen over die tijd, helemaal niets.

Auschwitz; commercieel succesvolle fabriek

Wat het misschien nog extra schokkend maakte was dat Auschwitz in feite een heel effectieve fabriek was waarbij de mens als grondstof diende. Een commercieel succesvolle fabriek ook omdat alles wat de gevangen achterlieten werd hergebruikt voor diverse doeleinden. Van het goud in de mond, kleding, huisraad tot het afgeschoren haar. Het as van de vergaste en gecremeerde mensen werd weer gebruikt voor het bevruchten van de omliggende akkers. Terwijl de afgematte gevangen s’ avonds tegen elkaar aankropen tegen de kou (in de winter kan het in Zuid Polen makkelijk minus 25 graden worden), togen de kampbewaarders huiswaarts naar hun gezinnen. Voor hun was het een gewone job van 8 uur werken per dag zodat er ruimschoots tijd overbleef voor vertier. Kampbewaarders hadden een relatief goed leven in vergelijking met de soldaten die aan het front moesten vechten. Het is haast niet voor te stellen dat mensen overdag kunnen veranderen in moordmachines terwijl ze ’s avonds verhaaltjes vertellen aan hun kinderen. Heel bizar allemaal……

Mijn reis naar Auschwitz; de boodschap

Het bezoek aan Auschwitz heeft in ieder geval grote indruk op mij gemaakt. Normaal gesproken raad je een bezienswaardigheid af of aan. Ik laat dat dit keer in het midden. Het bezoek aan Auschwitz is namelijk iets heel persoonlijks en toont je de weerzinwekkende kant van het leven. Je zal ook over een sterke maag moeten beschikken vanwege de aangrijpende niet te ontwijken beelden die je op je netvlies krijgt geprent. Laten we in ieder geval alert zijn op personen in onze samenleving die er op uit zijn om tweespalt te zaaien. De (recente) geschiedenis laat immers keer op keer zien dat mensen onder de juiste omstandigheden in staat zijn om elkaar de meest vreselijke dingen aan te doen met propaganda als toverformule…….BE AWARE!!