Toen wij 2 weken in Nederland waren werd de term ‘vrije opvoeding’ een aantal keer genoemd in gesprekken met andere ouders. Het viel me op, want in afzonderlijke gevallen werd dit begrip gebruikt in de zin van; doe je dat of doe je dat niet? En ook opvallend: met een negatieve bijsmaak. Zo van; te vrij is ook weer niet de bedoeling.
Toch denk ik dat de term ook wel aanspreekt vanwege de diepere betekenis van het woord ‘vrij’. Wie wil nou niet vrij zijn en vrij opvoeden? Onvrij opvoeden, dat doet toch zeker niemand?!
Ook hier in Spanje lijkt het wel ‘een dingetje’ dat vrije opvoeden. Dat maakt mij wel nieuwsgierig: wat wordt daar nou eigenlijk mee bedoeld?
Trendy
Zoals vaak met trendgevoelige termen kan het zijn dat momenteel deze woorden gebruikt worden om iets aan te duiden dat eigenlijk helemaal niet nieuw is. Een term die terug is van weg geweest. Door de menselijke geschiedenis heen zie je nou eenmaal bepaalde golfbewegingen door de jaren heen. De modellen worden bloter en bloter totdat ze weer kleren aan moeten. Want wat is er nou nog spannend aan een (bijna) poedelnaakt model?
Het zou me niet verbazen als kiezen voor het geven van een vrije opvoeding een reactie is op de eigen ontvangen opvoeding. Misschien is het wel een generatie-fenomeen. Hebben de ouders van nu een opvoeding genoten die hen achteraf gezien niet vrij genoeg was? Of heeft het ze niet de vrijheid heeft gegeven die ze nu hun kinderen gunnen?
Grenzeloos
Ik kreeg de indruk dat er in ieder geval een opvoedingsstijl zonder grenzen mee werd aangeduid. Of specifieker: dat je als ouders eigenlijk geen persoonlijke grenzen zou moeten hebben, laat staan die aan te geven. Als je er niet bovenop wil zitten, dan hou je je handen er maar helemaal af. Toegeeflijkheid is het resultaat. Dit woord past namelijk bij de beschrijvingen van kinderen die vrij opgevoed worden: kinderen die niet gecorrigeerd worden. Niet luisteren naar anderen (want naar de eigen ouders hoeft dat ook niet). Kinderen die in de gordijnen klimmen en je minachtend aankijken wanneer je daar wat van zegt. Die naar een vrije, democratische, of wat dan ook school gaan waar ze zelf mogen weten wat ze doen.
En over de ouders, de vrije opvoeders die alles maar goed vinden. Bij wie het thuis een puinhoop is omdat de kinderen gespeeld hebben. Ouders die dat vervolgens zelf op gaan ruimen. Waarvan de kids alleen friet eten omdat ze andere dingen niet lusten. Die het OK vinden om in het kruis te worden geslagen tijdens een gesprek op het schoolplein. Zich vervolgens tegenover de gesprekspartner verontschuldigen en met pijn vertrokken grimas zeggen ‘Ach, dat doet ie niet expres.’
De ‘grap’ is dat toegeeflijk zijn mogelijk is tot het moment dat de maat vol is en je toch een persoonlijke grens moet erkennen. Want die hebben we allemaal. En eenmaal bereikt, worden toegeeflijke ouders dan meestal erg autoritair. Dat zet de schuld-cyclus in gang en dat maakt het allemaal niet makkelijker. Een ouder treedt autoritair op, wordt boos, krijgt spijt, voelt zich schuldig en compenseert met toegeeflijkheid zolang dat kan duren.
Vrijheid blijheid? Ik denk dat het voor de ouders een gevangenis kan zijn en voor kinderen onveilig voelt. Kinderen houden namelijk van grenzen. Ze zoeken ze op. Het leven is een mijnenveld. Ontploffingen geven duidelijkheid, scheppen een kader. ‘Oh oké, dat vindt hij niet fijn. Daar pas ik mee op.’
Reactie-opvoeding of iets nieuws gaan doen
Maar autoritair opvoeden is toch zeker niet beter, is dan wellicht je eerste gedachte. Nee, dat lijkt mij ook niet. Autoriteit accepteren omdat het nou eenmaal moet of zo hoort kan leiden tot machtsmisbruik en gebrek aan zelfstandigheid in denken en doen. De geschiedenis leert ons dat het ongetwijfeld op een gegeven moment die kant weer op gaat in de maatschappij. De norm verschuift. Van uiterste naar uiterste en alles daartussen passeert. Dat beeld kan wat deprimerend overkomen, maar daar hoeft het niet bij te blijven. Er is namelijk ondertussen van alles mogelijk wanneer je bewust bent van deze dynamiek. Een grote rol hierin is namelijk weggelegd voor wat ik noem ‘reactie-opvoeding’. Het feit dat, tenzij je er bewust iets nieuws aan toevoegt, de opvoeding die je gaat geven altijd een reactie is op de opvoeding die je kreeg. Of het nou is dat je dingen die je leerde als kind door wilt geven uit tevredenheid of juist iets wil doorbreken vanuit ontevredenheid. De reactie is de motor achter de golfbeweging, de herhaling van uitersten.
De rol van vaders
Hedendaagse vaders worden, misschien wel door de tijdsgeest, in een van de uitersten gedrukt. Autoritaire vaders had je vroeger. Vaders die weinig betrokken zijn in het dagelijkse gezinsleven maar als ze er wel waren alles voor het zeggen hebben. Dat doe je nu niet meer. We leven in een geëmancipeerde maatschappij. Vaders mogen (en worden geacht) zij aan zij met moeders taken in het gezinsleven te vervullen. Autoritair zijn mag niet meer. Toegeeflijkheid ligt hier op de loer. Natuurlijk vinden ouders hierin ook tussenwegen. En gelukkig maar! Dat heeft alles te maken met een balans vinden tussen autoritair optreden en toegeeflijk zijn. En balans is een heel natuurlijk verschijnsel.
Vaders hebben de natuurlijke neiging om hun kinderen uit te dagen. Wie ziet het niet voor zich: papa doet een spelletje met het kind en mama is bang of het wel goed blijft gaan. ‘Rustig aan, kan dat wel, doen jullie wel voorzichtig’ hoor je haar zeggen. Mama is de veilige basis, het bekende, onvoorwaardelijke liefde, thuis. Papa doet spannend, daagt uit, haalt de buitenwereld dichterbij. Blijkbaar dragen vaders hun kinderen over het algemeen meer met het gezicht naar voren terwijl moeders kinderen dragen met het gezicht naar hen gekeerd. Moeders gebruiken over het algemeen meer ‘babytaal’ waar vaders hun woordgebruik minder aanpassen aan hun kind. Dé manier voor kinderen om nieuwe woorden te leren en het bekende te bestendigen. Deze rolverdeling is functioneel. Zo zijn we geprogrammeerd. Prachtig toch! Onze natuur helpt ons de balans te vinden.
Balans in praktijk
Mocht je samen met je partner op zoek zijn naar balans in je opvoedingsstijl en kan je daar wat praktische handvatten bij gebruiken? Dan kan ik de volgende bronnen aanraden. Ten eerste het boek ‘Unconditional Parenting’ van Alfie Kohn. Een super inspirerend boek. Er is een gratis samenvatting in het Nederlands beschikbaar. Zie deze link. Thomas Gordon schreef de klassieker ‘Luisteren naar kinderen’. Een tegelijkertijd diepgaand en heel praktisch boek. Voor meer over zijn boek en wat daaruit voortgekomen is klik je hier. Dan zijn er de boeken van Aware Parenting oprichtster Aletha Solter. Voor ouders met kleintjes ‘Baby’s weten wat ze willen’. Zijn je kinderen tussen 2 en 9 jaar oud, lees dan ‘Het ongedwongen kind’. Meer over Aware Parenting en wat dat inhoudt, vind je hier. Ondertitel van dit laatstgenoemde boek is ‘Ruimte geven en grenzen stellen’. Al deze boeken gaan over het streven naar een win – win situatie voor ouders en kind. Een opvoedstijl die recht doet aan iedereen en daarom houdbaar is. Dat is pas vrijheid!
Lees Interacties