Mijn vorige blog over het boek ‘Lastige kinderen? Heb jij even geluk!’ van Berthold Gunster eindigde met 4 vragen: 1. Wat is het probleem? 2. Is het echt een probleem? 3. Ben jij het probleem? en 4. Is het probleem de bedoeling?
Het zijn de vier vragen die ouders en leerkrachten moeten helpen om te gaan met het lastige gedrag van kinderen. De eerste vraag gaat eigenlijk over de vraag of ik moet ingrijpen. Is het gedrag wat wij als volwassenen als lastig ervaren wel een probleem. We kennen het allemaal wel. De voorbeelden van lastig gedrag, we grijpen in, maar het blijkt dat we slechts het topje van de ijsberg kennen. Om op een goede manier op een probleem te kunnen reageren is het vaak verstandig eerst een paar vragen te stellen over de situatie. Maar begin met de fundamentele vraag : “is er wel een probleem”.
Het wordt ons als ouders ook aangepraat. Je kent ze wel, al die goed bedoelde boeken over opvoeden. Lees de hoofdstukindeling eens door adviseert Gunster. Hoe ga je om met een peuter die bijt. Wat als je kind niet op tijd gaat praten. Hoe ga je om met slaapproblemen. Wat als je kind gaat schelden, vloeken, teveel snoepen, niet zindelijk wordt, jokt en pikt ? Er zijn voldoende problemen te benoemen om boeken vol te schrijven. Volgens Gunster zijn er 3 goede redenen om dergelijk gedrag niet als probleem te zien.
De-problemiseren is zijn eerste advies.
Er zijn nogal wat lastige gedragingen die niet echt een probleem zijn, maar slechts wat gedoe. Bepaalde gedragingen horen nou een keer bij groter worden. Hoe vervelend dat ook is. Een tweede reden is dat een probleem niet vaak een ding is maar vaak bestaat uit de feiten en de verwachtingen. Wij ervaren gedrag als een probleem omdat het feit niet aan onze verwachting voldoet. De verwachting bepaald dus het verschil tussen probleem en geen probleem. Niet het gedrag. In de psychologie heeft dit veel raakvlakken met RET (niet het feit bepaald ons gedrag maar de manier waarop we er tegenaan kijken).Verwacht je dat een kind zich aan afspraken houd, dan heb jij een probleem als blijkt dat het kind daar moeite mee heeft.
Een derde reden om niet te snel in te grijpen is de complexiteit. Een probleem kan veel ingewikkelder zijn dan wij in eerste instantie denken. Het kind dat nooit de juf helpt na schooltijd met opruimen hoeft niet onfatsoenlijk te zijn, maar wil wellicht snel naar huis vanwege een ziek huisdier. Dan kan ingrijpen wel heel verkeerd uitpakken. Gunster raad ons aan voordat we lastig gedrag als probleem bestempelen en voor een bepaalde oplossing kiezen eerst even na te denken. Voor je het weet is je oplossing deel van het probleem geworden.
Is het echt een probleem?
Je wilt graag dat als je kinderen thuis komen ze hun jas aan de kapstok hangen, is dat teveel gevraagd? Lijkt mij niet, dus je legt het keer op keer uit, dat ze anders vies worden, kapot gaan etc. Wat als iedereen zijn jas gewoon maar op de grond gooit? ? Je legt het uit, geeft voorbeelden en verwacht dan dat ze het begrijpen en gaan doen. Voor je het weet blijft het tenslotte niet bij de jas, maar liggen ook de tassen, handschoenen, schoenen, mutsen en shawls in 1 grote berg achter de voordeur. Tja, wat doe je dan als ouder. Je hebt alles geprobeerd, en bent tijdens het avondeten nog een keer stevig boos geweest. In niet mis te verstane bewoordingen hen je uitgelegd dat het nu toch echt afgelopen moet zijn. Je partner valt je nog een keer bij. Maar hoe je ook je best doet, het lukt niet ze te laten doen wat jij wilt. Uit onmacht wordt je steeds bozer en de zaak escaleert een keer. Hoe maak je daar een einde aan ?
Je hebt jezelf in dergelijke situaties vastgedacht zoals Gunster het noemt. De aanname dat er een strijd gewonnen moet worden. Het gaat niet meer over lastig gedrag maar over macht en gehoorzamen. Je kunt niet meer terug ? Capituleer, laat het los is het advies in het boek. Altijd loslaten? Nee, dat niet. Je tekent je doodvonnis als ouder als je alles loslaat, einde gezag. Einde fatsoenlijke opvoeding, einde heldere verhoudingen. Jij bent als ouder de leider in het gezin. Choose your battles is het advies. Is het opruimen van jassen echt belangrijk? Gaat het om een wezenlijk conflict? Lijkt me niet. Kan je het laten gaan, laat het dan los. Wat is er zo erg aan? Bekijk elke situatie en overweeg of het de confrontatie waard is. Je kunt niet over alles strijd gaan voeren.
Aan het einde van dit hoofdstuk geeft de schrijver ons nog een mooi lesje over internetgebruik bij kinderen. Alle opvoedboeken wijden er wel een hoofdstuk aan, en veel ouders ( ik ook) vinden dat we “zorgvuldig” moeten omgaan met de digitale spullen. Om onbekende reden vinden wij het boek superieur aan de computer. Maar wat als het omgekeerde was gebeurd. Games en internet bestonden al 500 jaar voordat de boekdrukkunst werd uitgevonden. Stel je eens voor dat je in een wereld leeft waarin het beeldscherm ver voor boeken actueel was. En dan opeens zouden er boeken verschijnen. Zouden we dan niet tegen boeken aankijken zoals we nu tegen beeldschermen aankijken? Zouden we dan niet tegen onze kinderen zeggen: “ 1 uurtje boek lezen per dag vind ik wel genoeg” daarna ga je gewoon lekker gamen?”. Computers en internet zijn niet meer weg te denken en bieden een wereld aan mogelijkheden. Laat die rustig verkennen met inachtneming van de risico’s “ is het advies van de schrijver van “Lastige kinderen, heb jij even geluk”.
Hoewel iedereen per situatie moet bekijken of iets een probleem is of niet, en of het een strijd waard is of niet kan het omdenken je wel helpen lastig gedrag te beoordelen. Dat jij er last van hebt, wil nog niet zeggen dat het ongewenst gedrag is. Zolang wij als volwassenen geïrriteerd, verkrampt of verongelijkt reageren op relatief onbelangrijke zaken, is ons gedrag deel van het probleem geworden. We dragen niet bij aan de oplossing , maar aan het probleem. Benader het dus met een glimlach, anders ben je al in het volgende blog dat gaat over de derde vraag: Ben ik niet het probleem?
Lees Interacties